آموزش اکسل دروره فراگیر کلیه رشته ها- دوره مقدماتیسیستمهای برنامه‌ریزی منابع سازمان براساس یک روند تکاملی شکل گرفته‌اند. توسعه فناوریهای رایانه، شکل‌گیری بازار‌های جهانی و اهمیت یافتن زنجیره تامین و ظهور سیستم‌‌های یک‌پارچه در سازمان‌های تولیدی مهم‌ترین روند‌های شکل‌گیری سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان هستند.
تاریخچه به‌کارگیری سیستم‌‌های مکانیزه در سازمان‌ها به دهه 1960 میلادی برمی‌گردد، زمانی که اولین سیستم‌‌های مکانیزه مالی و حسابداری در شرکت‌‌های تجاری و صنعتی شکل گرفتند. به مرور با توسعه فناوریهای رایانه، کاربرد فناوری اطلاعات در سازمان‌ها نیز با رشد روبه‌رو شده و سیستم‌‌های مکانیزه عملیاتی در بخش‌‌های مختلف سازمان‌ها ایجاد شدند. در دهه 1970 میلادی سیستم‌‌های اطلاعات مدیریت شکل گرفتند. این سیستم‌ها با بهره‌گیری از اطلاعات سیستم‌‌های عملیاتی موجود، اطلاعات و گزارش‌‌های مدیریتی مورد نیاز مدیران را فراهم می‌کردند. این سیستم‌ها با ارایه اطلاعات مناسب، مدیران را در ارزیابی کسب‌وکار خود یاری می‌کردند. اطلاعاتی که این سیستم‌ها ارایه می‌کردند در تجزیه و تحلیل‌‌های بودجه و هزینه مورد استفاده قرار می‌گرفت. با بهره‌گیری از این سیستم‌ها، داده‌‌های سازمان در حجم بسیار زیاد و در قالب سیستم‌‌های پایگاه داده نگهداری شده و پردازش و تحلیل این داده‌ها در سرعتی بسیار بالاتر از پردازش‌‌های دستی میسر می‌شد.
در ابتدا، سیستم‌‌های مکانیزه کسب‌وکار در حوزه‌‌‌هایی مورد استفاده قرار می‌گرفت که فرآیندها از یک‌پارچگی کمتری برخوردار بوده و دقت و تطابق اطلاعات برای سازمان‌ها بسیار مهم بود. به‌عنوان مثال سیستم‌‌های حقوق و دستمزد و حسابداری از نخستین سیستم‌‌هایی بودند که با بهره‌گیری از رایانه مکانیزه شدند. رایانه‌ها می‌توانستند حجم وسیعی از داده‌ها را ذخیره و بازیابی کنند و پردازش اطلاعات حجیم به‌صورت دقیق توسط این سیستم‌ها صورت می‌گرفت. رایانه‌ها انجام محاسبات پیچیده ریاضی را تسهیل می‌کردند. تمام این ویژگی‌ها باعث شد که به‌کارگیری سیستم‌‌های مکانیزه مبتنی بر رایانه در فرآیند‌های مختلف کسب‌وکار به‌سرعت توسعه یابد.
سیستم‌‌های مکانیزه اولیه براساس معماری رایانه‌‌های بزرگ ایجاد می‌شدند و افراد برای دسترسی به این سیستم‌ها از ایستگاه‌‌های کاری نصب شده در محل کار خود استفاده می‌کردند. خریداری و نگهداری رایانه‌‌های بزرگ تنها برای شرکت‌‌های بزرگ میسر بود و شرکت‌‌های کوچک و متوسط توانایی بهره‌گیری از چنین تجهیزاتی را نداشتند. با توسعه رایانه‌‌های شخصی و شکل‌گیری معماری خادم/ مخدوم[4]، سیستم‌‌های اطلاعاتی نیز براساس معماری توزیع شده ایجاد شدند. در این زمان بود که شرکت‌‌های کوچک و متوسط نیز توانایی خرید رایانه‌‌های شخصی و راه‌اندازی سیستم‌‌های اطلاعاتی برپایه این رایانه‌ها را کسب کردند. توسعه معماری خادم/ مخدوم4 و رواج استفاده از رایانه‌‌های شخصی نقطه‌عطفی در زمینه کاربرد فناوری اطلاعات و سیستم‌‌های اطلاعاتی در سازمان‌ها به‌شمار می‌آید. پس از این زمان بود که شرکت‌‌های کوچک و متوسط توانستند از سیستم‌‌های اطلاعاتی به‌طور گسترد‌ه‌ای استفاده کرده و فرآیند‌های خود را مکانیزه کنند. تحول در عرصه فناوری رایانه‌‌های شخصی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین زمینه‌‌های پیدایش سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان به‌شمار می‌آید. البته برخی از تولیدکنندگان سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان از جمله SAP سیستم‌‌های اولیه خود را براساس معماری رایانه‌‌های بزرگ ارایه کردند، لیکن اغلب سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان براساس معماری رایانه‌‌های شخصی توسعه یافته‌اند.
شکل‌گیری سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان یک فرآیند تکاملی بوده است. این سیستم‌ها در واقع تکامل‌یافته سیستم‌‌های عملیاتی هستند که در دهه‌‌های 1960 تا 1970 میلادی توسعه یافتند. سیستم برنامه‌ریزی احتیاج‌های مواد یکی از سیستم‌‌هایی است که قبل از سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان به‌وجود آمد و مقدمه‌ای برای ظهور سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان بود. سرمنشا‌ء سیستم‌‌های برنامه‌ریزی احتیاج‌های مواد، مکانیزاسیون فرآیند‌های مدیریت موجودی است. توانایی این سیستم‌ها در مدیریت موثر موجودی، باعث شد که محدوده فعالیت این سیستم‌ها تمامی منابع سازمان را تحت پوشش قرار دهد. به‌نحوی که امروزه فعالیت‌‌های مختلفی از جمله برنامه‌ریزی تولید، خرید و کنترل موجودی، مدیریت هزینه، برنامه‌ریزی ظرفیت و مدیریت لجستیک در قالب سیستم‌‌های برنامه‌ریزی احتیاج‌های مواد صورت می‌گیرد. به‌کارگیری سیستم‌‌های برنامه‌ریزی احتیاج‌های مواد باعث شد که جریان مواد در سازمان‌های تولیدی تسهیل شده و زمان‌های سیکل تولید و هزینه پشتیبانی مواد کاهش یابد. به‌علاوه ارتباطات بین واحد‌‌های سازمانی بهبود یافته و یک‌پارچگی برنامه‌ریزی نیز ایجاد شود.
با توسعه مکانیزاسیون در کسب‌وکار، سیستم‌‌های برنامه‌ریزی احتیاج‌های مواد متحول شده و سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع تولید را ایجاد کردند. این سیستم‌ها به منظور برنامه‌ریزی تمامی منابع مورد نیاز برای تولید مورد استفاده قرار می‌گرفت. با شکل‌گیری این سیستم‌ها بخش عمد‌ه‌ای از فرآیند‌های کسب‌وکار از جمله برنامه‌ریزی کسب‌وکار، برنامه‌ریزی عملیاتی، برنامه‌ریزی فروش، برنامه‌ریزی تولید، زمان‌بندی تولید و برنامه‌ریزی ظرفیت به‌صورت یک‌پارچه مکانیزه شدند. این سیستم‌ها به منظور تهیه گزارش‌‌های مالی، گزارش‌‌های بودجه، گزارش‌‌های فروش با سیستم‌‌های مالی و حسابداری نیز مرتبط شدند. بسیاری از افراد معتقد هستند که یک‌پارچگی سیستم‌‌های کسب‌وکار در قالب سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع تولیدی سرآغازی برای شکل‌گیری سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان است. به‌عنوان مثال مانتی سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان را، روشی برای برنامه‌ریزی و کنترل موثر تمامی منابع مورد نیاز برای تهیه، تولید، بارگیری و ارایه سفارش‌های مشتری تعریف کرده است. به روشنی می‌توان دریافت که خاستگاه این تعریف، سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع تولیدی است. گرچه نمی‌توان روند شکل‌گیری سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان از سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع تولیدی را انکار کرد، لیکن سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان محدوده وسیع‌تری از تولید و عملیات را شامل می‌شود. این سیستم‌ها درحال حاضر علاوه بر بخش‌‌های تولیدی در بخش‌‌های خدماتی نیز به‌صورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اولین سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان توسط شرکت‌‌های نرم‌افزاری بزرگ در آمریکا و اروپا از جمله شرکت‌‌های SAP و Peoplesoft توسعه یافتند. شرکت SAP سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان خود را حول محور فعالیت‌‌های تولیدی و یک‌پارچگی این فعالیت‌ها با فرآیند‌های مالی و حسابداری ایجاد کرد (MRPII) . سایر تولیدکنندگان نیز محصولات خود را با تمرکز بر بخش‌‌های خاصی از کسب‌وکار توسعه دادند. به‌عنوان مثال Peoplesoft اولین محصولات خود را با تمرکز بر مدیریت نیروی انسانی ارایه نمود، که با مرور زمان سایر مدل‌‌های کسب‌وکار نیز به این محصول افزوده شد. شرکت اوراکل نیز قبل از ورود به عرصه سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان، تولیدکننده و عرضه‌کننده سیستم‌‌های مدیریت پایگاه داده بود.
سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان به یکی از مهم‌ترین محصولات نرم‌افزاری در جهان تبدیل شده‌اند. اید‌ه‌ای که در سال 1970 توسط شرکت SAP شکل گرفت، به یکی از مهم‌ترین محصولات نرم‌افزاری جهان تبدیل شد و رویکرد سازمان‌های بزرگ را نسبت به پیادهسازی و استفاده از سیستم‌‌های اطلاعاتی تغییر داد. رواج سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان به دهه 1990 میلادی برمی‌گردد. در دهه 1990 به‌خاطر قیمت بالای سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان و ریسک ناشی از پیادهسازی این سیستم‌ها، شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ تنها بخش‌ها و مدل‌هایی از سیستم برنامه‌ریزی منابع سازمان را نصب و راه‌اندازی می‌کردند. فروش سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان در اواخر دهه 1990 به اوج خود رسید، زمانی که سازمان‌ها با مشکل خطای هزاره روبه‌رو شدند. در این زمان بود که بسیاری از سازمان‌های بزرگ با پیادهسازی سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان با یک تیر دو نشان زدند. اول اینکه سیستم‌‌های اطلاعاتی و عملیاتی خود را یک‌پارچه کردند و دوم اینکه راه‌حل مناسبی را برای رویارویی با خطای هزاره به‌کار گرفتند. پس از گذار از خطای هزاره، فروش سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان با اندکی رکود روبه‌رو شد. تولیدکنندگان این سیستم‌ها نیز به تولید مدل‌‌های متنوع‌تر و تخصصی‌تر روی آوردند. علاوه بر این، سیستم‌‌های مناسبی برای شرکت‌‌های کوچک‌تر تولید و عرضه شد. تولیدکنندگان همچنین با بهبود فرآیند‌های پیادهسازی سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان، زمان پیادهسازی آن‌ها را کاهش داده و برخی از مشکلات و معضلات فرآیند پیادهسازی را مرتفع کردند. تولیدکنندگان به منظور جذب مشتریان بیشتر، قابلیت‌‌های پیشرفته‌تری از جمله مدیریت روابط مشتریان و مدیریت زنجیره تامین را درون سیستم‌‌های خود توسعه دادند. با توسعه قابلیت‌‌های سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان، دامنه عملکرد این سیستم‌ها از محدوده شرکت‌‌های تجاری نیز فراتر رفته و بخش‌‌های دولتی و آموزشی نیز به استفاده از این سیستم‌ها روی آوردند.
موفقیت تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان سیستم‌‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان موضوعی انکارناپذیر است. گرچه بازار این سیستم‌ها پس از وقوع خطای هزاره نتوانسته است به بالاترین سطح خود در آن زمان برسد، لیکن بازار این سیستم‌ها، هنوز یک بازار بادوام و مستعد رشد و ترقی است. بقای این بازار نیز به توانایی تولیدکنندگان برای ایجاد قابلیت‌‌های جدید و بروز خلاقیت و نوآوری در این حوزه بستگی دارد.
1) Davenport
2) Hilsgersberg & Kumar
3) Tadje
4) Client/Server
