سرانجام طرح‌های گذشته شرکت پست چه شد؟

هر سال در اواسط مهر ماه به بهانه روز جهانی پست، شرکت پست وعده‌های تازه‌ای می‌دهد؛ گام‌های بلندی که در واقع باید انجام شود و وعده‌های درستی است اما تجربه نشان داده این وعده‌های دهان‌پرکن خیلی زود به فراموشی سپرده می‌شوند و بی‌آنکه به سرانجامی خاص برسند در موعدی دیگر با طرح وعده‌های جدید بر تعداد آنها افزوده می‌شود.
در شرایطی که معلوم نیست سرنوشت خروجی طرح‌های قبلی شرکت پست چه بوده حالا شرکت پست بازهم وعده ارایه طرح‌های جدیدی را می‌دهد و امسال باز هم در روزهای اخیر و در سالگرد تاسیس اتحادیه جهانی پست شاهد وعده‌های جدیدی بودیم؛ وعده‌هایی که در میان آنها بار دیگر تجارت الکترونیکی بدون مرز، پست مستقیم الکترونیکی و مواردی از این دست دیده می‌شود و البته اعلام شده که پروژه دیتاسنتر پستی مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

 ایمیلی که ملی نشد
وعده ایجاد ایمیل ملی و دیتاسنتر از آن دسته وعده‌هایی است که سال‌ها است مطرح شده و چندین افتتاح و رونمایی را در کارنامه دارد. این پروژه از سال 78 کلید خورد و فاز نخست آن با ایجاد پست الکترونیکی در سال 89 با نام ایمیل پست افتتاح شد و در تیر ماه 92 در افتتاحیه‌ای دیگر آغاز به کار رسمی پست الکترونیکی ملی به نشانی اینترنتیmail.post.ir  اعلام شد.
هرچند ظرفیت ارایه سرویس تا 100 میلیون کاربر اعلام شده بود اما عملا استقبالی از این ایمیل نشد و بار دیگر موضوع برگزاری مناقصه‌ای برای اجرای یک پروژه سخت‌افزاری ـ نرم‌افزاری بزرگ با عنوان «ایمیل رسمی ایرانیان» از سوی شرکت پست مطرح شد و پست در خرداد ماه 93 اقدام به برگزاری 2 مناقصه با موضوع خرید تجهیزات لازم جهت پیاده‌سازی دیتاسنتر نرم‌افزار جامع ایمیل پستی و خرید نرم‌افزار جامع ایمیل پستی کرد. بر این اساس بر مبنای وعده حسین مهری، مدیرعامل شرکت پست قرار بود در فاز نخست در سال 94 تعداد20 میلیون، در سال 95 تعداد 35 میلیون و در سال 96 تعداد 57 میلیون نفر از ایرانیان بالای 15 سال دارای ایمیل ملی شوند. پروژه‌ای که هنوز هم سرنوشت روشنی ندارد و در مرحله وعده بسر می‌برد.

 پستچی‌هایی که به فناوری بومی تجهیز نشدند
از دیگر پروژه‌های مبهم شرکت پست فراخوانی بود که برای تجهیز نامه‌رسان‌ها به فناوری بومی ارایه شد. بعد از آنکه پستچی‌ها برای دریافت امضای گیرنده مرسوله، مجهز به کامپیوترهای جیبی شدند، در خرداد ماه سال 91 و به مناسبت نامگذاری سال به عنوان حمایت از تولید ملی، شرکت پست هم برای همکاری با تولیدکنندگان  PDA فراخوان داد. تا آن زمان این کامپیوترهای جیبی از طریق مزایده از شرکت‌های خارجی خریداری می‌شد و به اذعان مسوولان، این شرکت هزینه بالایی برای تهیه این کالاها پرداخت می‌کرد.
شعار حمایت از تولید داخلی بیشترین کارکرد این فراخوان بود چرا که بعد از آن و در سه سال گذشته دیگر هیچ خبری از این طرح و فراخوان از سوی شرکت پست اعلام نشد.

 پست و ورود پر ابهام به بازار تجارت الکترونیکی
راه‌اندازی پورتال فروش مجازی کالا وعده دیگری است که از سوی شرکت پست در آبان ماه 89 مطرح شد و در همان سال بازار الکترونیکی پست شکل گرفت. وعده پست این بود که با راه‌اندازی این پورتال حتی روستاییان هم بتوانند از طریق دفاتر ICT روستایی محصولات‌شان را معرفی و با قیمت مورد نظر خود به فروش برسانند.
هرچند بعد از اعتراضات به این رویه که پست نباید به عنوان رقیب در بازار تجارت الکترونیکی وارد شود این شرکت اعلام کرد که به این دلیل نام بازار روی این سامانه گذاشته شده است که مخاطب و بازدیدکننده بداند که با مجموعه‌ای از فروشگاه‌های اینترنتی مواجه است.
سامانه بازار الکترونیکی پست یک بازارچه مجازی است که مدیران پست آن را گسترده‌ترین شبکه خرید و ‌فروش اینترنتی کشور می‌دانند اما واقعیت این است که فروشگاه‌های مجازی همه در این سامانه جای نگرفته‌اند و شاید اصلا نیازی به این کار وجود نداشته باشد، چرا که هریک از فروشگاه‌های مجازی خود اقدام به بازاریابی کرده و در فضایی رقابتی فعالیت‌شان را ادامه می‌دهند.
چندی پیش بخش خصوصی در بررسی موانع تجارت الکترونیکی تاکید کرده بود که راه‌اندازی فروشگاه‌های برخط توسط شرکت پست نه‌تنها عرصه را برای فعالیت و رقابت بخش خصوصی در این حوزه تنگ می‌کند، بلکه آن سازمان دچار تعارض منفعت کوتاه‌مدت، حاصل از درآمد، در مقابل منفعت بلندمدت کشور، حاصل از توسعه‌ زیرساخت و بستر فعالیت چندصدایی خواهد شد.
با این حال تجربه نشان داده کمتر کسی است که برای خرید از فروشگاه‌های اینترنتی از مسیر بازار اینترنتی پست اقدام کند و شاید دادن وعده‌ای جدید و تعریف پروژه‌ای تازه در این زمینه خود گواه ناکامی پروژه پیشین باشد.
شرکت پست اما حالا در حالی وعده تحقق تجارت الکترونیکی بدون مرز را می‌دهد که در عرصه تجارت الکترونیکی داخلی در این سال‌ها با مشکلات عدیده‌ای مواجه بوده و هنوز مشکلات فروشگاه‌های اینترنتی با پست به عنوان حلقه‌ای از تجارت الکترونیکی حل نشده باقی مانده است. از سوی دیگر با وجود رشد بی‌سابقه سفارش‌های اینترنتی، شرکت پست همچنان زیان‌ده بوده و نتوانسته سهم غالب از بازار جابه‌جایی مرسولات در تجارت الکترونیکی را به خود اختصاص دهد.
آنچنان که در بررسی‌های کارشناسی نبود شرکت‌های ارایه‌دهنده خدمات لجستیک مناسب به‌عنوان یکی از زیرساخت‌های تجارت الکترونیکی یکی از مشکلات جدی پیش پای فعالان تجارت الکترونیکی در کشور تلقی می‌شود. در گزارش بخش خصوصی هم با اشاره به این موضوع تاکید شده بود که شرکت پست به‌عنوان بزرگ‌ترین ارایه‌دهنده‌ خدمات حمل کالا در سراسر کشور، متاسفانه نتوانسته است استانداردهای موردنیاز برای ایجاد بستری امن، مقرون‌به‌صرفه و سر وقت را برای تحویل کالا در اختیار تجارت الکترونیکی کشور قرار دهد. از طرفی افزایش بی‌رویه و چند مرتبه‌ هزینه‌ خدمات پستی توسط شرکت‌های ارایه‌دهنده و به‌خصوص شرکت پست به‌عنوان یک شرکت دولتی سبب شده است که کسب‌وکارهای تجارت الکترونیکی با مشکلات جدی در زمینه لجستیک روبه‌رو شوند.این مشکل درباره کتاب و محصولات فرهنگی بیش از سایر موارد خودنمایی می‌کند.

 وعده‌های عالی و جیب خالی
وعده‌های تازه، پروژه‌های جدید و برگزاری مناقصه از سوی شرکت پست در حالی صورت می‌گیرد که دو سال قبل مسوولان این شرکت با اذعان به زیان‌ده بودن اعلام کردند که شرکت پست با زیان انباشته سه هزار و 300 میلیارد روبه‌رو است.
حسین مهری در اسفند ماه سال 92 اعلام کرده بود که در این شرایط سرانه مرسولات پستی
در کشور به‌شدت کاهش یافته است و این شرکت بدهی‌های زیادی به پیمانکاران، شرکت‌های طرف قرارداد و همکاران خود دارد.
همچنین در مهر ماه سال گذشته نیز مدیرعامل این شرکت از بدهی‌های پست پرده برداشته و گفته بود: بدهی‌های ما نزدیک به یک هزار و 460 میلیارد ریال یا 146 میلیارد تومان است که بخشی از آن پرداخت شده و مابقی را هم به مرور پرداخت خواهیم کرد.
با این همه به یکباره در بهمن ماه سال گذشته وزیر ارتباطات از سود‌دهی پست برای نخستین بار خبر داد و در اردیبهشت ماه سال جاری هم اعلام کرد که پست توانسته بدهی‌های خود را پرداخت و زیان انباشته خود را جبران کند!

 وعده‌هایی برای آیندگان
تعریف پروژه‌های جدید و بلند مدت که حتی از عمر دولت فعلی نیز فراتر می‌رود در بلاتکلیفی سرانجام طرح‌های قبلی و بدهی‌های پست خود جای سوال دارد؛ معاون شرکت پست به تازگی از تصویب ۲۷ سرویس پستی در سازمان استاندارد به عنوان سرویس‌های استاندارد و 8 طرح ماندگار که به تصویب وزیر ارتباطات رسیده خبر داده است؛ طرح‌هایی که به گفته وی اجرای برخی از آنها فرایندی بیش از سه‌ساله دارد و بلندمدت محسوب می‌شود و در واقع تکالیفی است که برای دولت‌های بعدی تعیین می‌شود.
نصب صندوق‌های هوشمند پستی از مواردی است که می‌توان به عنوان نمونه به آن اشاره کرد حالا وعده نصب 300 مورد از این دستگاه‌ها در استان‌ها و رسیدن آنها به 3 هزار دستگاه تا پایان سال در حالی مطرح می‌شود که در واقع برنامه‌ای درازمدت است و هنوز زیرساخت‌های آن مهیا نیست.
غلامرضا نجاری عضو هیات‌مدیره شرکت پست می‌گوید که در فاز اول اجرای این طرح 11 صندوق از چهار ماه پیش تاکنون به‌طور آزمایشی در مناطق مختلف شهر تهران نصب شده‌اند. او وعده جایگزینی این صندوق‌ها به جای صندوق‌های قدیمی را برای 5 سال آینده می‌دهد.

 باز هم پا در کفش بخش خصوصی
شرکت پست حالا تجارت الکترونیکی بین‌المللی را از سرویس‌های جدید خود اعلام کرده و مدیرعامل پست از همکاری جدید شرکت پست ایران با فروشگاه‌های بین‌المللی ebay و Amazon خبر داده و می‌گوید که از این پس شهروندان ایرانی می‌توانند از این فروشگاه‌های اینترنتی بین‌المللی خرید کنند و کالای خود را در ایران تحویل بگیرند.
به گفته او در همکاری پست و دو شرکت ebay و Amazon به دلیل تحریم، یک شرکت واسطه انتخاب شده که هزینه را از دلار به ریال تبدیل و هزینه پست و هزینه گمرک را نیز محاسبه و دریافت می‌کند.
اما موضوع همکاری با دو شرکت eBay و Amazon آن هم توسط یک شرکت واسط در حالی به عنوان یک اقدام جدید از سوی شرکت پست و امکان تازه برای مردم ایران مطرح می‌شود که این نوع از همکاری‌ها پیش از این نیز توسط بخش خصوصی انجام می‌شده و این نوع ارتباط موضوع تازه‌ای نیست و فقط می‌توان از آن به عنوان تلاش این شرکت دولتی به ورود به رقابت با بخش خصوصی باز هم در حوزه تجارت الکترونیکی یاد کرد، رقابتی که یک بار در راه‌اندازی بازار اینترنتی ناکارآمدی خود را نشان داده است.
در مجموع، آنچه از شرکت پست در این سال‌ها دیده شد بیش از آنکه یک خروجی ملموس باشد تعریف پروژه‌های مکرر و عمدتا سخت‌افزاری بوده است؛ پروژه‌ها و طرح‌هایی که مشخص نیست چه سرنوشتی داشته و با وعده‌های جدید این شرکت روز‌به روز انباشته‌تر می‌شود و شاید بهتر است به برنامه‌های سالانه این شرکت تشریح وضعیت وعده‌ها و پروژه‌ها نیز اضافه شود.

منبع: پایگاه خبری فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران