استفاده از انرژی های جایگزین انرژی های فسیلی به
ویژه از نوع تجدید پذیر همواره مورد توجه دانشمندان و کارشناسان حوزه انرژی
و همچنین فعالان محیط زیست بوده است؛ استفاده از صفحات خورشیدی، توربین
های بادی و آبی غول آسا، استفاده از انرژی زمین گرمایی و حتی انرژی اینرسی
حرکتی برای تولید برق همه مثال های آشکاری هستند که ما روزانه در مورد آنها
می شنویم و یا با آنها برخورد داریم اما به کارگیری این انرژی های جدید در
تولید انرژی های فسیلی مبحثی است که شاید تا کنون کمتر با آن برخورد داشته
ایم و یا حتی چیزی راجع به آن نشنیده ایم.
با
پایین رفتن سطح ذخایر انرژی در کل جهان، هزینه استحصال نفت و گاز و افزایش
تولید، فشار بسیاری را بر تولید کنندگان انرژی وارد آورده است به طوری که
این هزینه ها موجب شده استحصال نفت و گاز شیل و یا استخراج از منابع قطبی و
آب های عمیق که روزگاری به لحاظ هزینه مضحک به نظر می رسید، به پدیده
رایجی در بخش انرژی جهان تبدیل شود.
همچنین
با تغییر پارامترهای محیط زیست و وضع قوانین جدید در انتشار گاز از سوی
مراجع بین المللی، استفاده از روش های معمول بازیابی و سوزاندن گاز برای
تولید بخار و تزریق آن به چاه های نفت و گاز دیگر معقول به نظر نمی رسد.
به
گزارش نشریه فایننشال تایمز، شرکت هلندی رویال داچ شل در همکاری با یک
بنیاد از عمان در این زمینه سرمایه گذاری 53 میلیون دلاری می کنند. در این
طرح نوین این شرکت سعی دارد با به بکارگیری انرژی خورشیدی به افزایش تولید
نفت کمک کند.
گلس
پوینت، یک شرکت آمریکایی است که با استفاده از مجموعه ای از آیینه های
منحنی در فضای گلخانه ای انرژی خورشید را بر روی منابع آبی متمرکز می کند و
با تبدیل آب، بخار حاصل شده را به ذخایر نفت خام سنگین تزریق می کند تا
بتواند راحت تر آن را استخراج کند.
این
شرکت و پشتیبانانش عقیده دارند این تکنولوژی فضای بالقوه ای برای استفاده
در مناطق تولید کننده نفت به ویژه در خاورمیانه دارد. آنها بر این باورند
که حتی کشورهای نفت خیز از جمله عمان، کویت و عربستان سعودی مجبور به
استفاده از تکنولوژی های جدید برای تولید نفت هستند؛ به ویژه آنکه تقاضای
بسیاری برای گاز آنها که برای تولید بخار از آب سوخته می شود، وجود دارد.
به
عنوان مثال در سال گذشته میلادی، عمان برای تولید نفت، مجبور به سوزاندن
بیش از 23 درصد از گاز تولیدی خود شد. این مسئله علاوه بر هزینه بسیاری که
برای تأمین گاز بر عهده این کشور می گذارد، صدمات زیست محیطی زیادی نیز به
دلیل سوزاندن گاز در بردارد.
شرکت
گلس پوینت از اواخر سال 2012 یک واحد کوچک برای این تکنولوژی به عنوان
نمونه در عمان به کار گرفته است و حالا امیدوار است بتواند قرارداد جدیدی
در سطح تجاری در این منطقه به دست آورد.
گیرت
وند وو، مدیر اجرایی بخش سرمایه گذاری در حوزه انرژی های جدید شرکت شل می
گوید: استفاده از انرژی خورشیدی در عمان می تواند انتشار دی اکسید کرین را
در این کشور کاهش دهد و با جایگزینی آن، نیاز کشور به گاز را جبران کند.
وی
ابراز امیدواری کرد این کشور با پروژه های جدید، پیشرفت خوبی در این بخش
داشته باشد و شرکت شل بتواند یکی از شرکای این پروژه های برد- برد باشد.
راه
معمول گرم کردن آب برای تزریق بخار و بهبود بازیابی نفت، استفاده از دیگ
بخارهای گازی است، اما بسیاری از کشورهای تولید کننده، برای حفظ گاز خود به
منظور استفاده خانگی و صنعتی، شامل استفاده در صنایع پتروشیمی و تولید
برق، تحت فشار هستند.
شرکت
گلس پوینت یکی از دو شرکت پیشگام در توسعه تکنولوژی استفاده از انرژی
خورشیدی برای تولید نفت است؛ شرکت آمریکایی برایت استون دیگر شرکت فعال در
این زمینه است که تأسیسات نمونه ای را در کوآلینگا در کالیفرنیای آمریکا با
همکاری شورون ایجاد کرده است.
این
تکنولوژی با چالش نگهداری از آینه ها در شرایط کویری مواجه است به گونه ای
که به دلیل شرایط بد آب و هوایی تمیز نگهداشتن این آینه های غول آسا هزینه
های سربار شرکت به حساب می آید که شرکت گلس پوینت با کارگذاری این آینه ها
در فضای گلخانه ای راه حل سنتی را برای این معضل در اروپا به کار گرفته
است.
پاول
مولکانوف؛ تحلیلگر ریموند جیمز، می گوید: استفاده از انرژی خورشیدی برای
بازیابی نفت ایده جذابی است؛ چرا که به محرک های دولتی نیاز ندارد و شرکت
ها خود برای این کار با صرفه پیشقدم می شوند.
وی
افزود: این شرکت ها رقابت بر سر قیمت را هدف قرارداده اند و با قیمت 5 تا 7
دلار گاز در هر یک میلیون واحد ترمال بریتیش این تکنولوژی حتی در آمریکا
به صرفه است.
مدیریت
اطلاعات انرژی آمریکا پیش بینی کرده است که قیمت گاز شاخص آمریکا تا پایان
سال جاری میلادی به 4.46 دلار در هر یک میلیون بی تی یو برسد.
استفاده
از این تکنولوژی و دیگر تکنولوژی های جدید، علاوه بر نو آوری در عملیات
های نفت و گاز، می تواند به کنترل انتشار دی اکسید کربن کمک کند.
شرکت
شل علاوه بر این سرمایه گذاری، کارهای دیگری از جمله به کارگیری سنسور
درون چاهی برای رصد تولید نفت و گاز و نیز طراحی خلاقانه توربین بادی برای
استفاده در تولید فراساحل را در برنامه دارد.
در
صورت توسعه چنین تکنولوژی هایی می توان امیدوار بود ذخایر نفت و گاز جهان
که روند کاهش صعودی به خود گرفته اند رفته رفته حالت متعادل تری به خود
بگیرند و با این کار آیندگان دچار چالش تولید انرژی نباشند.
باید
در نظر داشت که عبور ناگهانی از انرژی های فسیلی و رفتن به سمت انرژی های
تجدید پذیر با وجود دانش و امکانات کنونی در کوتاه مدت مقدور نیست و ایجاد
چنین تحولی نیازمند اراده جهانی و صرف زمان بیشتر است؛ بنابراین مدیریت
ذخایر سوخت های فسیلی و استفاده بهینه از آن باید هم در تولید و هم در مصرف
آن مد نظر قرار گرفته شود.
گروه تحقیقات و مطالعات بین الملل شرکت ملی نفت ایران – سید محمد میرزامحمدزاده