کاربرد سیستمهای اطلاعاتی مدیریت در انبارهای نفت

چکیده :
سیستم های مدیریت اطلاعاتی MIS در واقع کاربرد تکنولوژی اطلاعات است که در این مقاله به مفهوم سیستم های اطلاعات مدیریتMIS را مورد بررسی قرارمیدهیم وبعد از بررسی اجزاءMIS به سیستم های اطلاعات مدیریت در حالت کلی پرداخته وتاًثیرات هوش مصنوعی وسیستم های کارآمد برروی این سیستم ها مبحث دیگر مقاله می باشد در این مقاله بطور کلی از طریق Management Information Systemچگونه نیازمندیهای اطلاعاتی یک سازمان بویژه شرکت نفت راتحلیل کرده وسپس درصددطراحی سیستم مدیریت امور ٬مبتنی بر کامپیوتر ٬درجهت رفع نیازمندیهای سازمان پرداخته ودر نهایت پیاده سازی وفرایند عملیاتی سازی طراحی شده رامورد ارزیابی وبررسی قرار میدهیم .
درعصری که به آن عصر انفجار اطلاعات اطلاق می گردد فن آوری اطلاعات وارتباطات بعنوان ابزاری کارآمد جهت تسهیل وتسریع ارائه خدمات می باشد لذا در همین راستا دراین مقاله پیشنهاد می گردد از فن آوری اطلاعات IT بعنوان راهکاری مناسب درجهت ازمیان برداشتن معضلات اساسی ترافیک نفتکشهای نفتی درجلوی انبارهای نفت بوسیله سیستم اطلاعات هوشمند در جهت بررسی میزان فرآورده های موردنیاز جایگاهها وانبارهای مقصد به صورت هوشمندانه وارائه مدیریت اخذ الکترونیکی نوبت دهی نفتکشها موردبررسی قرارمیگیرد .
واژگان کلیدی: سیستمهای اطلاعات مدیریت MIS (Management Information System)٬انبارنفت٬نفتکش٬فناوری اطلاعات IT

مقدمه :
موضوع این بحث مقاله سیستم اطلاعات مدیریت می باشد سیستم اطلاعات مدیریت به معنی مدیریت بر پایه اطلاعات می باشد همانطور که میدانیم برای مدیریت نمی توانیم از دوعامل چشم پوشی کنیم 1- تکنولوژی 2- کاهش هزینه ها برای لحاظ کردن این دو استراتژی به کاربرد سیستم های اطلاعات مبنی بر فن آوریهای اطلاعات وارتباطات ضروری می باشد و در جهت تحقق اهداف سازمان ورقابت موفق ٬در محیط به شدت متغییر امروزی ٬نیازمند تدوین استراتژی های سازمانی مناسب است یکی از استراتژی که سازمان باید بطور دقیق با توجه به محیط بیرونی وعوامل داخلی ایجاد کند استراتژی تکنولوژی است استراتژی تکنولوژی بکارگیری ٬توسعه ونگهداری دانش وتکنولوژی سازمان است اگر چه تکنولوژی عامل بسیار مهم در موفقیت سازمان به شمار می رود ولی به تنهایی کافی نیست همانا سازمانی موفق است که استراتژی تکنولوژی را در راستای استراتژی های دیگر سازمان که شامل تولید ٬نیروی انسانی ٬هزینه ٬وقت و…می شود تدوین کند .
مدیران امروز ٬با انبوهی اطلاعات روبرو هستند .اطلاعاتی که به عنوان داده های سیستم بایستی پردازش گردیده وقابل فهم ٬تمییز ونگهداری وبازیابی گردد . از طرف دیگر سیستم های مدیریت وابزارهای کنترل درطول زمان تغییرات زیادی پیدا کرده اند .درحال حاضر کنترل ازطریق نرم افزارها صورت میگیرد مجموعه دانشها وآگاههیهای تخصصی بسیار رشد کرده است و سیستم های نرم افزاری می تواند هر نوع اطلاعاتی را از طریق شبکه های الکترونیکی بدست آورد وبه عنوان سیستمی کارآمد مورد استفاده قرار گیرد .
به منظور برنامه ریزی وتوسعه یک سیستم اطلاعاتی که پاسخگوی نیازمندیهای کاربران می باشد متخصص MIS بایستی با ساختار سازمانی ٬اهداف ٬عملیات (شامل روالهای چرخش اطلاعات میان پروسه ها ) وبا چگونگی برقراری ارتباط موثر با کاربران آشنا بوده وسیستمی طراحی کند که فعالیتهای کاربر را تحت پوشش قرار دهد .
همچنین متخصص MIS بایستی همواره در زمینه تکنولوژی های اطلاعاتی به روز بوده ٬ تا بتوانند در انتخاب تکنولوژی مناسب در جهت پیاده سازی سیستم های کامپیوتری مورد نیاز تصمیم بگیرند .
سیستم :
سیستم گروهی از عناصر می باشد که به خاطر خواسته مشترک رسیدن به یک هدف با هم ترکیب می شوند .مثلاًدرشرکت نفت ٬منابع انسانی ٬رایانه ای واطلاعاتی برای رسیدن به هدف مشترک که همان ارائه اطلاعات به کارکنان یا مدیران آن شرکت می باشد با هم ترکیب می شوند . در هر سیستمی 5مولفه ورودی ٬خروجی ٬پردازش ٬مکانیسم کنترل ودر نهایت اهداف وجود دارند . و حرکت سیستم بطوری است که ورودی به خروجی تبدیل میشود .در این مکانیسم کنترل ٬ فرایند پردازش را برای اطمینان از رسیدن به اهداف سیستم زیر نظر قرار می دهد مکانیسم کنترل توسط حلقه چرخشی به جریان منابع متصل میشود . بطوریکه حلقه اطلاعات را از ورودی سیستم کسب میکند وآن را برای مکانیسم کنترل قابل دسترسی قرار میدهد . مکانیسم کنترل علائم چرخشی را با اهداف تطبیق داده ومنجر به علائمی به عنصر در خروجی میشود تا وقتی که سیستم لازم است عملیاتش را تغییر دهد . وقتی سیستم ما یک مرکز اطلاعاتی چون بارگیری نفتکشهای انبار نفت می باشد ورودی ها ٬ اطلاعات نفتکشها ٬فرآورده های موجود در انبار و…می باشند وفرایند ارسال به انبارهای مقصد وارسال به جایگاهها و…را به خروجی ٬تبدیل می کند . مکانیسم کنترل در اینجا یک شخص حقیقی است که آن ارتباط میان این مراکز خدمات فنی و مجموعه سازی و خدمات عمومی را بعهده دارد . هر سیستمی میتواند عملیات خود را کنترل کند . یک سیستم بدون مکانیسم کنترل یک سیستم حلقه باز نامیده میشود .

چرخه سیستم :
چرخه حیات سیستم شامل مراحل ذیل می باشد : برنامه ریزی ٬تحلیل ٬طراحی ٬اجرا ٬به کاربردن دوره حیات یک سیستم مستلزم گذر از مراحلی است که هریک به فعالیتهای مدیریتی نیاز دارد . سیستم ممکن است به دلایل فنی یا سایر اشتباهات یا عدم مطابقت با تغییر محیط کمتر مفید و موثر واقع شود . همچنین احتمال دارد زمانی که برای یک سیستم جدید برنامه ریزی میشود نقایص زیادتر گردد . مرحله نهایی دوره حیات یک سیستم جایگزینی آن است که طول حیات هریک از این مراحل در سیستم ها متفاوت است . البته قابل ذکر است چون که امروزه اکثر سیستم ها بصورت رایانه ای طرح ریزی میشوند ورشد رایانه وفن آوریها و اطلاعات وارتباطات زیاد است دوره حیات سیستم های رایانه ای نسبتاً کوتاه می باشد .اصل اساسی تجزیه وتحلیل یک سیستم و طراحی ٬عبارت است از تشخیص نیاز یک سیستم به تجدید نظر و یا جانشینی آن و اصل دوم سلسله مراتب واولویت و آمادگی جا نشین سازی سیستم قبلی است .

اطلاعات :
برای فهم واقعی معنی اطلاعات و عدم اختلاط آن با داده ها ما ابتدا تعریفی از این دورا ارائه مینماییم : داده ها شامل واقعیتها واشکالی هستند که برای کاربر ٬بی معنی می باشند . وقتی که این داده ها پردازش شدند تبدیل به اطلاعات میشوند . پس اطلاعات ٬داده های پردازش شده یا داده هایی با معنی می باشند تبدیل داده ها به به اطلاعات توسط یک پردازنده اطلاعات انجام میشود . پردازنده اطلاعات یکی از عناصر کلیدی سیستم ادراکی است . پردازنده اطلاعات میتواند شامل عناصر رایانه ای ٬عناصر غیر رایانه ای یا ترکیبی از آن دو باشد . اطلاعات درسیستم ها به صورت ذیل می باشد 1- دستیابی اطلاعات محیط عملکرد مدیریت 2- روشهای ذخیره اطلاعات جهت عملکرد سیستم های عامل 3- روشهای انتقال اطلاعات و نحوه ایجاد ارتباط وذخیره سازی و بازیابی
ابتدا باید دریک سازمان یا شرکت نیازهای اطلاعاتی سازمان یا شرکت رایافته سپس به فراهم آوری وجمع آوری اطلاعات بپردازیم مدیر آشنا به اطلاعات می داند که اطلاعات باید ازقبل استفاده تاًیید شود یعنی درستی ودقت آن کنترل شود .آشنایی با اطلاعات در نهایت منجر به استفاده از اطلاعات در حل مسائل است دانش اطلاعات ماورای دانش رایانه ای و استفاده از اطلاعات ایجاد شده از طریق رایانه است .

سیستم های اطلاعاتی :
سیستم های اطلاعاتی یعنی سیستم هایی که به کمک ابزارهای رایانه ای و فن آوری اطلاعات به گردآوری اطلاعات وپردازش سیستم ها می پردازد باید توجه داشت که سیستم های اطلاعاتی با مدیریت اطلاعات تفاوت دارد بطوریکه سیستم های اطلاعاتی در خدمت مدیریت اطلاعات تحت عنوان سیستم های اطلاعات مدیریت قرار گرفته و از آن استفاده میشود سیستمهای اطلاعاتی بعنوان گردآوری ٬ذخیره ٬پردازش و استفاده از اطلاعات است که این مساله به نرم افزار و یا سخت افزار محدود نمیشود . بلکه اهمیت انسان وهدفهایش را در استفاده از فن آوری ٬ارزشها و معیارهایی که دراین انتخاب به کار می رود ٬همچنین ارزیابی نهایی از اینکه این ابزار وسیله ای برای رسیدن به هدفهایش بوده یا خیر رادر بر میگیرد . در صورتی که هدف از مدیریت اطلاعات ارتقای کارآیی سازمان یا شرکت از طریق تقویت تواناییهای آن برای برآورد نیازهای درونی وبرونی آن دریک وضعیت فعال و پویا میباشد .
همانطور که ذکر شد توسعه رایانه ها چه از بعد سخت افزاری و چه از بعد نرم افزاری نقش بسزایی در توسعه سیستمهای اطلاعاتی برای پردازش اطلاعات فراهم ساخت ومتخصص اطلاعات می تواند مساعدتهای را در هر مرحله از فرایند حل مساله انجام دهند وقتی مسائل شناسایی شدند متخصصین اطلاعات میتوانند برای درک آنها به استفاده گران کمک نمایند . متخصصان اطلاعاتی که کار آنها ارائه خدمات اطلاعاتی است شامل واحدهایی چون تحلیل گر سیستم ها ٬مدیران ٬پایگاه ٬داده متخصصان شبکه ٬برنامه نویس ها واپراتورها می باشند .
1- تحلیل گر سیستم ها : شخصی که با استفاده گر ٬کار میکند تحلیل گر سیستم هاست تحلیل گر سیستم ها به استفاده گر در شناسایی ودرک مساله کمک نموده وسپس راههای مختلف حل مسائل را مورد توجه قرار می دهد .
2- مدیران پایگاه داده : مدیر پایگاه اطلاعات مسئول ایجاد حفظ پایگاه اطلاعات است بطورکلی کار با کاربران وتحلیل گران سیستم ها در ایجاد پایگاههای داده ای که شامل داده های مورد نیاز برای تولید اطلاعات کاربران می باشد جزءوظایف مدیران پایگاههای داده می باشد . یک پایگاه داده یک مجموعه یکپارچه از داده های رایانه ای است که طوری سازماندهی وذخیره شده اند که عمل بازیابی را تسهیل کند این یکپارچگی منطقی رکودها درچندین فایل مفهوم پایگاه داده نامیده میشود . نرم افزاری که یکپارچگی منطقی را در پرونده ها ایجاد وحفظ می کند چه بصورت آشکار یاپنهان ٬سیستم مدیریت پایگاه داده نامیده می شود .
3- متخصصان شبکه : مدیر شبکه ٬مدیر کارشناس در زمینه تخصصی ارتباطات اطلاعات است وسخت افزار ونرم افزار مورد نیاز را پبشنهاد می دهد . مدیر شبکه :اجرا ونگهداری سیستم ها را نیز هدایت می کند متخصصان شبکه با تحلیل گران سیستم ها و کاربران برای تاًسیس شبکه ارتباطات داده ها که منابع رایانه ای گسترده سازمان را به هم وصل میکند کار میکنند . مهارتهای متخصصان شبکه ترکیبی از زمینه های رایانه وارتباط از راه دور می باشد . همه وسایل ارتباطی ورایانه ای متصل به هم یک شبکه نامیده می شوند .
4- برنامه نویس ها : برنامه نویس شخصی است که مستندات تحلیل گر سیستم ها را به عنوان یک راهنما به کار گرفته ودستورات برنامه که باعث انجام عملیات لازم توسط رایانه می شود را تهیه می نماید
5- اپراتورها : اپراتورها تجهیزات را کنترل می کنند واداره تجهیزات رایانه ای به عهده آنها می باشد .

سیستم اطلاعات مدیریت :
سیستم اطلاعات مدیریتی به مجموعه عناوین وابزاری اطلاق می شود که اطلاعات مورد نیاز مدیران سازمان را در زمینه ها و حیطه های مسئولیت حرفه ای آنان ٬بادقت ٬در زمان مناسب وشکلی مطلوب فراهم می کند .
سیستمهای اطلاعات مدیریتی MIS سیستمهای اطلاعاتی عموماً مکانیزه ای هستند که در داخل سازمانها به کار می روند وشامل تمام کانالهای اطلاعاتی و ارتباطات آن سازمان میشوند . یک سیستم اطلاعاتی شامل تمام المانهایی است که درجمع آوری داده ها وتغییر وانتشار اطلاعات نقش دارند ومعمولاً در برگیرنده سخت افزار ٬نرم افزار ٬افراد ٬کانالهای ارتباطات وخود داده ها واطلاعات است .عملیات این سیستم شامل جمع آوری داده ها ٬پردازش داده ها وتبدیل داده های خام به اطلاعات ارزشمند ٬ذخیره وبازیابی داده ها واطلاعات وتولید خروجی هایی نظیر گزارشات مدیریتی میباشد .
MIS کنترل وبازسازی اطلاعات را از دنیای محیطی و عملیات داخلی سازمان بعهده دارد بطریقی که با سازماندهی وانتخاب داده ها اطلاعات لازم را جهت اتخاذ تصمیم ٬برنامه ریزی وکنترل برای مدیران آماده سازد سیستم اطلاعاتی مدیریت نامیده میشود. سیستمهای اطلاعاتی مدیریت تغییرات در عملیات وفعالیتها ووظایف شرکتهای دنیا به شرح ذیل است 1- مدیریت متمرکز وتکیه بر محورهای تمرکز اطلاعات وبهره گیری از فن آوری پیشرفته 2- طراحی اطلاعات وارائه گزارشات لازم مورد نیاز برای اتخاذ تصمیم مدیریت ٬برنامه ریزی وکنترل سازمان 3- طراحی سیستم اطلاعات مدیریت با تکیه بر کنترل و سیستم های اطلاعاتی مدیریت کنترل پروژه ها ونتایج حاصل از این مفاهیم ٬MISیا سیستمهای اطلاعاتی مدیریت نامیده می شوند . که میتواند تصاویری از مغایرتها وانحرافات از برنامه های تعیین شده را نیز آشکار سازد چنین اطلاعاتی از طریق تهیه گزارشات مدیریت در قالبها وتصاویر منطقی وقابل تعبیر وتفسیر و تجربه وتحلیل در اختیار مدیریت قرار می گیرد .

گاهی راه اندازی MISدر شرکت موجب ترس کارکنان و حتی مدیران می شود مدیریت شرکت میتواند با اجرای تدابیر زیر از ترس کارکنان بکاهد :
1- استفاده از رایانه به عنوان یک وسیله ارتقای شغلی با دادن کارهای تکراری خسته کننده به رایانه ودادن کارهایی که تواناییهای آنها را به چالش بر می انگیزد
2- استفاده از ارتباطات رسمی برای حفظ آگاهی کارکنان از توجیهات شرکت
3- ساخت یک رابطه مطمئن بین کارکنان ٬متخصصان اطلاعاتی ومدیریت
4- اهداف شرکت را در راستای نیازهای کارکنان مشخص کنند

تاًثیر هوش مصنوعی برروی سیستم های اطلاعات مدیریت :
تعاریف هوش مصنوعی درجدول 1-1 نشان داده شده است این تعاریف در دو بعد اصلی متمایز می شوند آنهایی که در بالا هستند به پردازش فکری و استدلالی پرداخته و پایینی ها بر پردازش رفتاری متمرکز شده اند همچنین تعاریف سمت چپ بیانگر ارائه انسانی است وآنهایی که در سمت راست هستند مفهوم ایده آل هوشمندی را بین می کنند که ما آن را عقلانی بودن می نامیم .
تعاریف هوش مصنوعی جدول 1-1
:Charniak MC Dermottمطالعه تواناییهای ذهنی از طریق مدلهای کامپیوتری
Winston:مطالعه محاسبات که آن را قادر سازد تا درک واستدلال وعمل کنند Havgand:کشش جدید هیجان انگیز برای ساختن کامپیوترهایی که فکر کنند ٬ماشین هایی با قدرت تفکر وبه حس کامل
Bellman: عملیاتی که با اعمال تفکر انسان نظیر تصمیم گیری ٬حل مسئله ٬یادگیری مربوط می شوند
Shalkoff:حیطه ای از مطالعه که رفتار هوشمند را تحت عنوان فرآیندهای کامپیوتری شرح داده و مورد رقابت قرار دهد
Luger&Stubbfield:شاخه ای از علم کامپیوتر که با اتوماسیون رفتار هوشمند مربوط میشود Kurzweil : هنر خلق ماشین هایی که توانایی انجام عملیاتی داشته باشند که آن عملیات توسط انسان نیاز به هوشمندی داشته باشند
Rich&Knight : مطالعه برروی چگونگی ساخت کامپیوترهایی که کارها را در هر لحظه بهتر از انسان انجام دهند .

برنامه ریزی کامپیوتری برروی سیستم ها کار زیادی می برد :
1- پردازش زبان طبیعی (Natural language processing)تا قادر به محاوره به زبان انگلیسی (یا زبان انسان دیگر)گردد.
2- بازنمایی دانش (Knowledge representation)تا اطلاعات تولید شده قبل یا در حین آزمون را ذخیره سازد
3- استدلال خودکار (Automated reasoning)تا از اطلاعات ذخیره شده برای پاسخ به پرسش ها استفاده کرده ونتایج جدیدی را استخراج کند
4- یادگیری ماشینی (Machine learning) تا خود را با شرایط تازه وفق دهد و الگوها را کشف وبرون ریزی کند .
هوش مصنوعی فعالیت ایجاد توانایی در ماشین هایی چون رایانه ها جهت نمایش گذاردن رفتار هوشمندانه است که در انسانها مشاهده میشود هوش مصنوعی نشان دهنده پیشرفته ترین کاربرد رایانه تا به امروز بود که تلاش می کند تا بعضی انواع منطقی انسانی را تقلید کند . یک زیر مجموعه اصلی هوش مصنوعی سیستم های خبره هستندسیستم خبره یک برنامه رایانه ای است که به صورت یک انسان خبره عمل نموده و استفاده گر را در نحوه حل یک مساله راهنمایی میکند مفهوم سیستمهای خبره براین فرض استوار است که دانش متخصصین درحافظه رایانه ضبط و در دسترس کسانی که به کار برد آن دانش نیاز دارند قرار گیرد . یک سیستم اطلاعات مدیریت شامل برنامه هایی است که منعکس کننده چگونگی اعتقاد یک مدیر در حل یک مساله می باشد . دریک سیستم خبره ٬از طرف دیگر فرصتی برای تصمیم گیریها پیش می آورد که از قابلیتهای مدیر افزونتر است تمایز دیگر سیستم خبره و سیستم اطلاعات مدیریت توانایی سیستم خبره در توصیف نحوه استدلال جهت نیل به یک راه حل خاص است .
مزیت اصلی یک سیستم هوشمند توانایی آن دربهبود عملکرد شخص مدیر در یک قلمرو ومساله خاص است رایانه می تواند دانش مورد نیاز برای حل مساله را با سرعت الکترونیک بکار برد .این توانایی به مدیر به دو شیوه بهره می رساند اول: برای مدیر امکان پذیر می سازد تا به فعالیت حل مساًله که سابقاً غیر ممکن بود مبادرت نماید نفع دوم : افزایش سرعت آن است که مدیر را از سایر فعالیتها آزاد می سازد .رایانه مانند شخص دارای ایام خوب و ایام بد نمی باشد هنگامی که استدلال کردن در داخل رایانه برنامه نویسی می شود مدیر می داند که همان فرآیند حل برای هر مساله ای دنبال خواهد شد . با این مشخصات سیستم هوشمند دو محدودیت عمده دارد اول اینکه علم متناقض را نمی تواند کنترل نماید دوم اینکه نمی تواند مهارتهای غیر استدلالی را به عنوان مشخصه شخص حل کننده بکار ببرد .

شرکت حمل و نقل FedEx :
شرکت حمل و نقل FedExدر سال 1973 توسط فردی کار آفرین به نام فرد اسمیت بنیان گذارده شد .در حال حاضر این شرکت با دارا بودن زیر ساخته های فیزیکی و مجازی کاملا” یکپارچه حمل و نقل 24 ساعتی را به تمام نقاط دنیا انجام می دهد شرکت مذکور یکی از پر ازدحام ترین مراکز پردازش داده در دنیا را اداره می کند حجم تخمینی مبادلات اطلاعاتی این شرکت ، مدیریت روزانه بیش از صد میلیون درخواست برای بیش از 3000 پایگاه داده و بیش از 500000 فایل بایگانی می شوند . این شرکت هم چنین به عنوان یکی از بزرگترین شبکه های آنلاین سرویس دهنده و یا سرویس گیرنده را اداره می کند
شرکت حمل و نقل FedEx به دلیل فشارهای ناشی از تورم رو به رشد و رقابت جهانی توسعه پیدا کرد .این فشارها موجب ایجاد تقاضای بیشتر برای تسریع در ارایه خدمات با هزینه کمتر و با کیفیت بالاتر شد اینترنت بستری قابل دسترس و کم هزینه فراهم نمود که این شرکت امکان توسعه جغرافیایی و خدمات رسانی را افزایش دهد
نرم افزاری که این شرکت استفاده می کند برنامه ای تحت وب است که ابزارهای حمل و نقل الکترونیکی را نیز به همراه دارد .این نرم افزار به مشتریان توانایی رد یابی موقعیت محموله را از طریق وب سایت شرکت می دهد

راه حل های سخت افزاری و نرم افزاری شرکت حمل و نقل FedEx:
1- Power ship mc FedEx (سیستم سخت افزار و نرم افزار چندین حمل)
2- ship manager server FedEx ( یک سیستم ارائه معاملات با سرعت بالا و قابلیت اعتماد عالی به طور متوسط هر 8 تقاضا در هر ثانیه را اجازه می دهد )
3- API ship FedEx (که برنامه مبتنی بر اینترنت جهت سفارشات )
4- FedEx Net –return (یک سیستم مدیریت اقلام برگشتی مبتنی بر وب )
این زیر ساخت ها در حال حاضر به عنوان زنجیره FedEx
شناخته شده است. هنگامی که یک مشتری سفارش می دهد
سفـارش به سرور شرکت فرستاده می شود اطلاعات مربوط
به سفارش مشتری به کامپیوتر تاجران ارسال می شود و بعد
یک پیام به تاییدیه دریافت سفارش بمشتری ارسال می شود
بعدازاینکه سفارش تایید شد سفارش به یک پردازنده مرکزی
فرستاده می شـود و بدین ترتیب سیستم مدیریت انبار فعـال
می گردد . سیستم موجودی انبار به روز شده و فرآیند حمل
آغاز می شود در طول تمامی مـراحل کار، مشتری، تاجـر و
کارکنان شرکت حمل ونقل می توانند در هر زمان وضعیت سفارش و یا تحقق و یا انجام آن را از طریق وب سایت مربوط پیگیری نمایند.شکل 1-1نمایی از زنجیره سفارش می باشد
کاربرد فن آوری اطلاعات در سیستم های اطلاعاتی مدیریتی در انبارهای نفت:
حمل ونقل نفتکشها همواره به عنوان شاخص بسیار مهم مورد توجه ویژه قرارگرفته است درعصری که به آن (عصر انفجار اطلاعات ) اطلاق می گردد فن آوری اطلاعات وارتباطات بعنوان ابزاری کارآمد برای متخصصین گوناگون ٬موجب تسهیل وتسریع ارائه خدمات را فراهم نموده است . در همین راستا سعی برآن شده تا از فن آوری اطلاعات IT بعنوان راهکاری مناسب در جهت از میان برداشتن معضلات اساسی ترافیک بهره جسته و مشکلات آنرا به حداقل ممکن کاهش دهند و در این مقاله سعی برآن است تا اندکی از کاربردهای ITتشریح شود .
در سالهای اخیر جوامع پیشرفته به بهره جویی ازامکاناتی که امروزه بعنوان ره آوردهای ITشناخته میشود با ایجاد سیستمهای هوشمند یک زیر ساخت مطلوب ومناسب جهت تحقق و دستیابی به اهداف متخصصین فراهم شده است .مدیریت وبرنامه ریزی دقیق وکارآمد در ترددنفتکشها ٬استفاده بهینه از منابع ٬کاهش صدمات و افزایش ایمنی وآرامش ٬کاهش هزینه و اثرات نامطلوب زیست محیطی ٬کاهش مصرف انرژی و تاًخیرهای ناخواسته ودر نهایت جلب رضایت کاربران همواره از مقاصد سیستمهای هوشمند برشمرده می شوند .
در همین راستا میتوان بصورت دقیقتر ٬مهمترین عملکردهارا چنین برشمرد :
– مدیریت وبهینه سازی جریان ترافیک وروانسازی حرکت نفتکشها در پارکینگ انبارهای نفت
– مدیریت وکنترل حوادث
– مدیریت اخذ الکترونیکی عوارض ٬نوبت دهی نفتکشها و هزینه پارکینگ و…
– مانیتورینگ وکنترل نفتکشها
– مدیریت ونوآوری پیشرفته
– مدیریت وقت
روشن است که هریک از موارد مذکوربدون بهره جویی از ره آوردهای IT قابل دستیابی وانجام نبوده است
در حال حاضر با تعریف دقیق عناصر شکل دهنده (مساله ) و (راه حل ) آغاز میکنیم ویک مثال برای نمایش این تعاریف ارائه خواهیم داد سپس الگوریتم جستجوی همه منظوره را تشریح می کنیم که برای حل این مساله به کار می روند ومزایای هرکدام را مقایسه می کنیم
مساله : نوبت دهی وتوزیع بار نفتکشهای نفتی در جلوی انبارهای نفت
راه حل : استفاده از سیستم های اطلاعات هوشمند در جهت بررسی میزان فرآورده های مورد نیاز جایگاهها و انبارهای مقصد به صورت هوشمندانه وارائه مدیریت اخذ الکترونیکی نوبت دهی نفتکشها
ابتدا جهت رفع حل مساله بعنوان مثال به نحوه عملکرد بارگیری نفتکشها در انبار نفت کرمان می پردازیم
انبار نفت کرمان کلیه عملیات فروش و انباردر آن انجام می‌شود. در این منطقه امکان تأمین سوخت از طریق ارسال مستقیم، تدارکاتی و انحراف محمولات رسیده میسر است.

ارسال مستقیم:
به منظور تسریع عملیات سوخت رسانی و کاهش هزینه حمل ونقل و توقف بیهوده نفتکشها و استفاده بهینه از توان حمل و نقل موجود، روش ارسال مستقیم اجرا می‌گردد.
در اجرای این روش نواحی برای مشتریان خود حواله فروش صادر و از مبادی تأمین درخواست ارسال مستقیم برای مشتریان مذکور می‌نمایند. در صورتی که در ارسال این روش مشکل اختلاف ظرفیت نفتکشها وجود داشته باشد ناحیه نسبت به افتتاح حساب تایپ 94 اقدام و مبالغی حداقل معادل ظرفیت تقریبی یک نفتکش‌را از مشتری دریافت و به حساب بستانکار مشتری منظور می‌نمایند. سپس طی لیستی مقادیر درخواستی را به انبار مبداء اعلام و پس از ارسال فراورده به صورت ارسال مستقیم، اقدام به صدور حواله و سیاهه فروش نموده و سیاهه فروش مربوطه را به حساب بدهکار مشتری منظور می‌نماید.
انبارهای مبداء بایستی ارسالهایی خود را اعم از تدارکاتی و ارسال مستقیم حداکثرروزبعد با ارسال فایل از طریق مودم و خط تلفن ویا ارسال گزارش از طریق فاکس به نواحی مربوطه اعلام نمایند و نواحی مقصد نیز مؤظفند به محض اعلام مبدأ، نسبت به رسید محموله ها اقدام و با حواله‌ای که قبلاً صادر شده و یا همزمان صادرمی نمایند، اقدام کنند. در اجرای این عملیات نیازی به نسخه‌ بارنامه نبوده ومشخصات بارنامه را از فایل و یا گزارش مبدأ دریافت خواهند نمود. جهت سهولت کار،امکان صدورحواله تجمعی(یک حواله درمقابل چندبارنامه)برای مشتریان پرمصرف درسیستم ایجادگردیده است.
عملیات انبار کرمان
عملیات انبار کرمان به صورت مکانیزه انجام می‌گیرد. و برای این امر تعریف جداول پایه و تکمیل آنها لازم است، جداول پایه کمک می‌کند که کار بر بسیاری از اطلاعات را از جداول مذکور انتخاب نماید و مجبور به تایپ آنها نباشد.
1- جدول تعریف مخازن انبار: تعریف مخازن موجود در انبار اعم از هوائی، زیرزمینی و پایه‌بلند
2- جداول اندازه‌گیری مخازن: این جداول مطابق اندازه‌گیری مخزن در سیستم تعریف می‌شود. بدون تعریف مخزن و اندازه‌گیری موجودی آن امکان تعریف مخازن فعال برای بارگیری و یا تخلیه وجود ندارد و بدون تعریف مخازن فعال بارگیری و یا تخلیه امکان صدور پروانه بارگیری و تخلیه وجود نخواهد داشت.
3- جدول تعریف انبار و یا نواحی مقصد: کلیه انبارها و نواحی مقصد که فرآورده به آنها و یا مشتریان مربوطه ارسال خواهد شد، تعریف می‌شود.
4- جدول فرآورده‌ها:نام فرآورده ،شماره رمز فرآورده و واحد (لیتر –کیلو –عدد)برای فرآورده هایی که مورد رسید و ارسال قرارخواهند گرفت تعریف می شود .
5- جدول پیمانکاران: یکی از سه منوی زیر مجموعه منوی حمل و نقل می‌باشد، که شماره پیمان، نام پیمانکار، نوع پیمان و شماره نفتکشهای تحت پیمان تعریف می‌شود.
6- جدول وسایل حمل فرآورده: یکی از سه منوی حمل و نقل می‌باشد، با استفاده از این منو، شماره شهربانی وسیله حمل، شماره سریال و نام شهرستانی که پلاک وسیله توسط آن صادر شده، ظرفیت، شماره پیمان، تاریخ اعتبار کارت اندازه‌گیری نفتکش تعریف می‌شود.
7- جدول رانندگان: سومین منوی حمل و نقل است، که در آن اطلاعات مربوطه به هر یک از رانندگان شامل نام و نام‌خانوادگی، شماره گواهینامه، تاریخ اعتبار کارت تردد به تأسیسات شرکت، شماره نفتکش، شماره پیمان مربوط به رانندگانی که وسیله حمل آنرا در سیستم تعریف نموده‌‌ایم، در سیستم وارد می‌کنیم.
8- جدول شماره سریال بارنامه‌ها و حواله‌ها: به منظور کنترل لازم، به ویژه جهت پرداخت کرایه حمل محمولات، هر یک از مناطق جهت صدور بارنامه و حواله فروش دارای شماره سریال خاصی هستند تا ضمن جلوگیری از تکرار شماره سریال در مناطق مختلف کشور، بتوان با بررسی شماره سریال محل صدور بارنامه یا حواله را معین نمود.
9- جداول لیست سیاه: این منو دارای سه منوی زیرمجموعه شامل پیمانکار، رانندگان و نفتکشها می‌باشد. که با اعلام کمیته رسیدگی به تخلفات توزیع و فروش منطقه و یا اعلام حراست در این جداول وارد می‌شوند. سیستم از تحویل بار به پیمانکاران، رانندگان و نفتشکهائی که در این جدول تعریف شده‌اند جلوگیری خواهد نمود.
10- جدول مشتریان: این منوشامل سه زیرمجموعه مشتریان محلی،مشتریان ارسال مستقیم وجایگاه‌های شرکتی می‌باشد.
11- جدول ضرایب مصححه:این جداول باراهنمایی مسئولین سرویسهای صنعتی وکنترل کیفیت مناطق تکمیل میگردد.
12- جدول کسری مجاز راه و انبار: این جدول بر مبنای مقررات شرکت توسط برنامه‌نویس تکمیل می‌گردد.
13- جدول تعیین درجه حرارت و وزن مخصوص: درجه حرارت نفتکشهای بارگیری شده و وزن مخصوص هر یک از فرآورده‌ها توسط اندازه‌گیری تعیین و درجدول مذکور تعریف می‌شود این درجات ملاک عمل سیستم جهت محاسبه 60 درجه و وزن محموله خواهد بود.
12- جدول تدارکات: سهمیه تدارکاتی برای کلیه نواحی توسط اداره کل تدارکات فرآورده‌های نفتی به تفکیک هر فرآورده و با تعیین مبدأ تأمین، تهیه و در اول هر ماه به مبادی تأمین و نواحی مقصد اعلام می‌گردد. هر یک از انبارهای تأمین کننده باید برنامه مربوط به خود را در جدول تدارکات سیستم مکانیزه عملیات انبار تعریف بنماید. این جدول مقادیر ارسالی هر انبار را به مقاصد مختلف کنترل خواهد نمود.

محاسبه سرک وکسری
* ثبت کلیه بارنامه های رسیده با تمام جزئیات * درپایان هرروز عملیات روزانه انبار بشرح زیر در این دفتر ثبت می شود
جمع مقادیر تحویلی – جمع مقادیر رسیده + موجودی اول وقت = موجودی پایان وقت
از مقایسه مقدار فوق با مقدار موجودی واقعی سرک و کسری مخازن تعیین می شود .
دریافت فرآورده :
رسید فرآورده به انبار نفت منطقه به دو طریق صورت می گیرد .
• دریافت فرآورده از نفتکش جاده پیما
• دریافت فرآورده از خط لوله
ابتدا بصورت خلاصه در مورد نحوه مراجعه یک نفتکش به انبارهای نفت می پردازیم نفتکش بعد از اعلام آمادگی جهت حمل وبارگیری فرآورده های نفتی که ازطریق درخواست کتبی خود به انبار نفت می باشد جهت مراحل اولیه کار به واحد حمل ونقل مراجعه نموده واین واحد مکاتبات خود را به تهران وواحدهای خدمات مهندسی وایمنی وآتش نشانی که به ترتیب در خصوص صدور کارت اندازه گیری جهت تعیین ظرفیت نفتکش و دریافت برگه اندازه گیری و صدور کارت صحت سلامت راننده(عدم اعتیاد و…)وارائه کلاسهای ایمنی به رانندگان و…می باشد انجام می دهد در این مرحله کارت ورود به انبار جهت نفتکش صادر شده ونفتکش جهت بازرسی اولیه به واحد کنترل کیفیت مراجعه مینماید
1- مراجعه نفتکش به شرکت نفت اعلام آمادگی نفتکش جهت بارگیری فرآورده های نفتی
2- مراجعه نفتکش به حمل ونقل جهت پذیرش وتایید در لیست مربوطه
3- مراجعه نفتکش به واحد خدمات مهندسی صدور کارت اندازه گیری جهت تعیین ظرفیت نفتکش و دریافت برگه اندازه گیری
4- مراجعه نفتکش به واحد ایمنی وآتش نشانی صدور کارت ایمنی جهت صحت سلامت راننده
5- مراجعه نفتکش به واحد کنترل وکیفیت تاًیید نفتکش مبنی بر قابل بارگیری بودن
لازم به ذکر است که در انبارهای نفت مراجعین رانندگان به دو صورت می باشد ابتدا رانندگانی که برای اولین بار در انبارهای نفت جهت بارگیری اقدام می نمایند در منطقه کرمان نفتکش مذکور پس از مراجعه به پایانه بار جهت نوبت دهی اقدام مینماید وراننده نفتکش با بهمراه داشتن برگه تاییدیه به مقصد و برگه نوبت دهی جهت بارگیری به انبار نفت مراجعه مینماید لازم به ذکراست که دراین مرحله نفتکش به جمع نفتکشهایی می پیونددکه جهت بارگیری نیازی به مراجعه به پایانه بار دیگر نداردوهمچنین نحوه بارگیری نفتکشهای طرف قرارداد با شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی و آزاد کاملاً متفاوت میباشد لذا باعث مشکلات در توزیع بار به مناطق ٬نواحی وجایگاهها میگردد.

* مراحل اجرایی دریافت فرآورده از نفتکش : (چرخه u )
1- نوبت دهی
2- توزیع بار : زمانی که نوبت راننده فرا رسید به این واحد مراجعه می کند و مسؤول توزیع بار موظف است موارد زیر را کنترل نماید .
کنترل گواهینامه اندازه گیری نفتکش به منظور تطبیق ظرفیت مجاز نفتکش با مقدار فرآورده بارگیری
مطابقت مندرجات بارنامه با دفترچه کارکرد نفتکش
صدور یکی از مجوزهای بارگیری، تخلیه، تکمیل ظرفیت و انحراف، تخلیه و بارگیری ویا شستشوی نفتکش
3- حراست : مسئول حراست دروازه ورودی انبار نفت پس از بازدیدهای ایمنی و حراستی نفتکش ،کلیه نسخ بارنامه را کنترل می نماید و در صورت بلامانع بودن ورود از نظر ایمنی و حراستی پشت نسخه اصلی بارنامه را ممهور نموده و اجازه ورود به نفتکش داده می شود .
4- بازرسی دروازه ورودی انبار نفت : مسؤول بازرسی دروازه ورودی پس از اخذ کلیه نسخ بارنامه و فرم پروانه تخلیه و دفترچه کارکرد نفتکش از راننده و اطمینان از صحت آنها و سالم بودن پلمپ ها و مشاهده مهر حراست اجازه ورود نفتکش به انبار را صادر می کند .
5- کنترل کیفیت : کنترل کیفیت انبار ضمن تعیین وزن مخصوص محموله باید از آن نمونه گیری و کیفیت آن را تایید نماید و در صورتی که فرآورده مورد تایید بود فرم پروانه تخلیه آن را ممهور نموده و مخزنی را که محموله باید در آن تخلیه شود مشخص نماید تخلیه : بعد از اندازه گیری حجم محموله توسط کارگر اندازه گیری و کنترل سیستم اتصال به زمین نفتکش در صورت عدم کسری، فرآورده تخلیه می شود . اگر کسری غیر مجاز باشد باید صورت مجلس نشتی های غیر متعارف تنظیم گردد و روی کلیه نسخ بارنامه عنوان شود که صورت مجلس ضمیمه است که در هنگام محاسبه نرخ حمل ، مبلغ جریمه متعلقه به کسری غیر مجاز از کرایه حمل کسر گردد .
به طور مثال نوبت دهی وتوزیع بار نفتکشها درپارکینگ انبار های نفت بعنوان یک مساله مهم ترافیک همواره مطرح می باشد برای ارائه بهترین روش جهت راه حل مساًله چندین مرحله را با هم مرور میکنیم ابتدا خلاصه نحوه عملکرد یک سیستم را شرح می دهیم راننده نفتکشها پس از مراجعه به مکان مر بوطه (پارکینگ واستراحتگاه رانندگان نفتکشها ) اطلاعات مربوطه شامل شماره شهربانی (پلاک نفتکش ) ٬فرآورده قبلی حمل شده نفتکش ٬ اعلام نیاز مناطق و جایگاهها و…را وارد نموده وسیستم هوشمند جهت پردازش واخذ تصمیم توسط ابزارهای ارتباطی همچون فیبرنوری یا بصورت WIRLESSبه مراکز کنترل مرکزی٬ اطلاعات خودرا ارسال می نماید ودر آنجا براساس اصول محاسبات ترافیک توسط نرم افزار مربوطه با در نظر گرفتن شرایط متفاوت ٬زمان بهینه پردازش وبارگیری نفتکش صورت میگیرد .به طور خلاصه میتوان بیان نمود که جهت ساماندهی به امور حمل ونقل و انتقال فرآورده های نفتی از مبادی (انبارهای نفت ) به مقاصد مصرف (جایگاههاوانبارهای نفت و…)وجود یک مرکز پردازش داده های خام جهت دریافت تقاضای مقاصد وهمچنین اطلاعات نفتکشها شامل (شماره شهربانی نفتکش ٬مشخصات راننده ٬فرآورده قبلی حمل شده و…)وزیر ساخت انتقال اطلاعات بصورت شبکه های باسیم وبی سیم وپردازش وتبدیل آنها به اطلاعات نهایی جهت مدیریت وساماندهی حمل ونقل فرآورده های نفتی می توان استفاده نمود
اما عملکرد این سیستم دارای مشکلاتی است 1- هزینه بالا آموزش رانندگان در خصوص نحوه کار باسیستم که البته جهت رفع این مشکل می توان از چندین دفترخدماتی استفاده نمود قابل ذکر است که باز هم با مشکلات عدیده ای روبرو میشویم 2- هدف ما از ارائه سیستم حذف یا به حداقل رساندن نیروی انسانی در جهت نوبت دهی و توزیع بار می باشد با این روش همچنان از نیروی انسانی ( رانندگان نفتکش ) استفاده میشود
روش دوم : سیستمی را طراحی نمود که نفتکش بتواند براساس شماره تاًییدیه های انبار مبداً یا شماره تاًییدیه مقصد نوبت بار بعدی را اخذ نماید . به عنوان مثال نفتکش حامل بار که جهت تخلیه باراز منطقه (X) به ناحیه ٬منطقه یا انبار و…(Y) مراجعه نموده با توجه به اینکه مسافت Xبه Y با درنظر گرفتن حداکثر زمان جهت بعد مسافت برای نفتکشها Nساعت باشد پس از اخذ تاًییدیه مقصد (Y) سیستم خودکار جهت نوبت دهی اقدام نماید ودر لیست نوبت قرارگیرد که البته باز هم با اجرای این طرح درموارد اضطراری دچار مشکل خواهیم گردید که با قراردادن اختیارات به مدیر سیستم مشکل حل خواهد شد . شرح عملکرد سیستم :بطور کلی شبکه اطلاعاتی از بخش های عملیاتی ذیل تشکیل گردیده است .
الف ) بخش A : این بخش مستقیماً با مشترکین یا متقاضیان بارگیری فرآورده در ارتباط بوده واطلاعات مربوطه را به سیستم کنترل مرکزی ارسال مینماید .
ب ) بخش B (سیستم کنترل مرکزی ) : تجهیزات نصب شده در این محل وظیفه جمع آوری اطلاعات کلیه نفتکشها ٬انبارها وجایگاهها را بعهده دارد. این سیستم یکی از اجزای اصلی می باشد که در واقع هماهنگ کننده اجزای مختلف موجود وهمچنین پل ارتباطی رانندگان وجایگاهداران با انبارهای نفت می باشد .ار تباط این سیستم توسط شبکه اختصاصی صورت می گیرد . هرگونه ارتباط مراکز اعم از میزان مورد نیاز جایگاهها و انبارهای نفت ٬تعریف بار نفتکش ٬اطلاعات اولیه نفتکشها وانتقال اطلاعات مربوط به جایگاهها وانبارها نفت فقط از طریق این سیستم قابل دسترس بوده وپس از انتقال به این سیستم به مرکز ارسال می گردد در صورتی که به هر دلیل خللی در ارتباط میان این سیستم ویکی از مراکز ایجاد گردد.ارتباط سیستم کنترل مرکزی با مرکز دیتا از طریق فیبر نوری یا WIRE LEE برقرار می گردد .
ج ) بخش C (بخش متمرکز کننده ): درزمان لازم اطلاعات موردنظرخود را از سیستم کنترل مرکزی گرفته وبه مر کز دیتا ارسال میکند.
د) بخش D (مرکز دیتا ): این قسمت وظیفه کنترل کل شبکه اطلاعات را بعهده دارد .

سیستم مدیریت انبار : این سیستم رایانه ای که به منظور مدیریت انباردر نظر گرفته شده است با استفاده از این سیستم مسئول انبارمی تواند انواع گزارش های ممکن را اعم از روزانه٬ هفتگی و…را به صورت آنلاین با توجه به میزان نیاز انبارهای مقصد و جایگاهها و مصرف کنندگان عمده و…را بدست آورده وحتی در صورت نیاز اقدام به توزیع بار نماید.

منابع :
[1] : ت و ن و ل٬پیتر هاپتمن ودکتر تقی زادگان٬ اجلالی وصباحی (مترجمان) ٬اصول و کاربرد سنسور
[2] : کتاب مجموعه مقررات و روشهای عملیات شرکت پخش
[3] : ع٬ رضائیان ٬اصول مدیریت ٬سازمان مطالعه وتدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها ٬ 1382
[4] : کتاب جامع هوش مصنوعی ٬آذر باد ٬ 1384
[5] :TURBAN, Information Technology